woensdag 20 februari 2013

Das groβe Heldenopfer

Soms stoot men op een krantenartikel waarvan je weet dat het enkele dagen in je hoofd zal spoken. Die Zeit bracht 70 jaar na datum duiding over Goebbels’ redevoering van 18 februari 1943, enkele dagen na de nederlaag in Stalingrad. “Damit begann das Dritte Reich die Inszenierung des eigenen Untergangs,” zo stelt de auteur, en die enscenering ligt geheel in lijn met de Duitse militaire traditie van de 19e eeuw. Voor mij was dit niet alleen nieuw, maar ook een verrassing. Het Duitse leger was in toen in handen van de Duitse adel en die hield er heel andere principes dan Hitler op na.
De traditie van de Duitse ondergangscultus werd als constante niet onderbroken tijdens de Weimar-republiek. In de film Morgenrot bijvoorbeeld, die in het interbellum uitkwam, zegt een commandant van een onderzeeër tot zijn moeder: “Leben können wir Deutsche vielleicht schlecht, aber sterben können wir jedenfalls fabelhaft.”
In 1945 heeft Hitler tot Speer gezegd dat men niet moet nadenken over hoe de Duitsers zouden moeten verder leven na de nederlaag: “Denn das Volk hat sich als das schwächere erwiesen, und dem stärkeren Ostvolk gehört ausschlieβlich die Zukunft.” Dergelijke ideeën zorgden ervoor dat de leider in de slotfase van de oorlog oude mannen, vrouwen en kinderen tot vrijwillige legerdienst dwong.
De auteur van de bijdrage stelt ons gerust: “Die wahnhafte Vorstellung vom Heldenkampf und heroischen Untergang , wie sie die Militärtradition des 19. Jahrhunderts ausgeprägt hat, ist in Deutschland nach 1945 komplett verschwunden. Die Erinnerung daran befremdet nur noch.”
En ik moet dringend de biografische geschriften van Speer te pakken krijgen. Die staan al lang op mijn leeslijstje.